SATRANÇ HAKKINDA 34 ÖNEMLİ BİLGİ

Satranç Hindistan’da ortaya çıktı ve tüm dünyaya yayıldı. Binlerce yıllık bir geçmişe sahip olan satranç hakkında birçok önemli ve ilginç bilgi de var. Ben de yazımda sizinle bunları paylaşacağım.

1- Satranç satranç tahtası adı verilen 8 çarpı 8 ‘lik kare bir alan üzerinde 32 tane satranç taşıyla oynanır. Satranç tahtası üzerinde 64 tane kare bulunur ve bu karelerin yarısı siyah yarısı beyaz renklerden oluşur. Oyunun başında beyaz ve siyah karelerin 16’şar tane taşı bulunur. Bu 16 taş bir şah, bir vezir, iki fil, iki kale, iki at ve sekiz piyondan oluşur. Satranç oyunundaki asıl amaç rakibin şahını mat etmektir.

2- Satrançtaki amaç rakip şahı mat etmektir. Yani bu rakip şahın bulunduğu karenin tehdit altında bulunması ve tehdit altında bulunmayan bir kareye kaçışın veya tehdidi engelleyecek bir hamlenin olmaması anlamına gelir.

3- Satrançta alınan taş oyuna tekrar dönemez. Ama bulunduğu hattın son karesine ulaşan bir piyon piyondan daha değerli ve şahtan değersiz başka bir taşla değiştirilebilir. Satrançta bu terfi ettirmek olarak adlandırılır.

4- Arka arkaya iki kişinin satranç taşlarını birer kare hareket ettirmesine hamle adı verilir. Bir siyah ve bir beyaz taş hareketine bir sayı eşlenir ve bu bir hamle olarak kabul edilir. Bazen bir oyuncunun yaptığı harekete yarı hamle de denilir.

5- Satrançta oyuna beyaz başlar ve oyuncular sırayla bir taşla oynarlar. Ayrıca bir karede en fazla bir taş durabilir. Satrançta taşlar birbirinin üzerinden atlayamaz.

6- Eğer bir taşın ilerlemek istediği hedef karesinde rakip oyuncunun bir taşı bulunmaktaysa, taş öncelikle taşını o hedef kareye koymak isteyen oyuncu tarafından uzaklaştırılır. Oyuncu boşalan alana kendi taşını koyar. Buna satrançta karşı tarafın taşını almak denilir.

7- Oyundaki en önemli ve değerli taş şahtır. Oyuncular rakibin şahını mat etmek için uğraşır. Şah her yönde bir kare ilerleyebilir.

8- Satrançta ‘rok’ bir yarı hamlede şahın ve kalenin hareket etmesine izin verilen tek hamle çeşididir.

9- Satranç taşları içerisinde en kuvvetli olanı ise vezirdir. Vezir çok hareketli bir taştır. Başka taşların üzerinden atlamamak şartıyla her yöndeki – yatay, dikey, çapraz- her boş kareye gidebilir.

10- Satrançtaki ikinci kuvvetli taş kaledir. Kale satırlarda ve sütunlarda her yöne doğru istediği kadar gidebilir. Ancak başka taşların üzerinden atlayamaz. Tahtadaki her kareye erişebilen kale şah ile birlikte rakibin şahını mat edebilir.

11- Satrançta her iki tarafın da beyaz ve siyah alanlarda ilerleyen birer fili vardır. Bunlara şah tarafı fil ve vezir tarafı fil adı da verilir. Filler üzerinde bulundukları çaprazlar üzerinde istedikleri kadar ilerleyebilirler. Ancak fil başka taşların üzerinden atlayamaz.

12- At iki düz bir çapraz yani L şeklinde hareket eder. Atın en önemli özelliği diğer taşların üzerinden atlayabilmesidir.

13- Oyunun başında her oyuncunun 8 piyonu vardır. Sınırlı hareket imkanına sahip olan piyonlar diğer taşların önünde bir duvar oluşturur. Ayrıca diğer taşlar gibi geriye doğru hareket edemez.

14- Satrançtaki ‘checkmate’ kelimesinin kökeni Farsçadaki ‘shah mat’ ifadesinden gelir. Farsçadaki ‘shah mat’ ifadesi ise ‘kral öldü’ anlamına gelir.

15- Teoride mümkün olan en uzun satranç oyunu 5.949 hamledir.

16- Gupta İmparatorluğu döneminde satranç Hindistan topraklarında başladı. Önce Pers Sasani İmparatorluğu’na ve sonrasında Müslümanların İran’ı ele geçirmesinin ardından Orta Doğu’ya yayıldı.

17- Tarihte kayıt altına alınmış olan en eski satranç oyunu 900’lü yıllara ait olan ve Bağdat’ta bir tarihçi ile öğrencisi arasında yapılan satranç oyunudur.

18- Bugüne kadar bulunmuş olan en eski satranç taşları MS 760 yılına aittir ve Afrasiyap’ta bulunmuştur. Diğer yandan en eski satranç takımı ise İran’ın Nişabur şehrinde tespit edildi.

19- Avrupa’da 15. yüzyıldan itibaren soylu kesim arasında popüler bir oyun haline gelen satranç kraliyet oyunu olarak anılmaya başlandı.

20- Usta oyuncuların yer aldığı satranç turnuvaları 1850’li yıllardan itibaren düzenlenmeye başlandı. 1849 yılında ilk ABD satranç turnuvası düzenlendi. 1851 yılında ise ilk uluslararası satranç turnuvası gerçekleştirildi.

21- Satranç üzerine teoriler geliştiren ve bilimsel incelemeler yapan Wilhelm Steinitz modern satrancın kurucusu olarak kabul edilir. İlk resmi dünya şampiyonu olan Steinitz 1886 yılında dünya satranç şampiyonu ilan edildi. 1886 yılına kadar dünya şampiyonu unvanı gayri resmiydi.

22- Satranca olan psikolojik yaklaşımı ve derin tahlilleriyle bilinen Emanuel Lasker satranç oynamayı iki beyin arasındaki psikolojik bir mücadele olarak tanımlamıştır.

23- Jose Raul Capablanca 1922 yılında Cleveland’da 103 kişiyle aynı anda simültane satranç oynadı. Bir beraberlik dışında tüm maçları kazanmayı başardı. Onun oynadığı simültane oyunlar satrancın popülaritesini büyük oranda arttırmıştır. Ayrıca ‘Satranç Makinası’ ve ‘Satrancın Mozart’ı gibi unvanlarla da anılıyordu.

24- Dünya Satranç Federasyonu (FIDE) 24 Temmuz 1924 yılında kuruldu. Bu federasyon tüm ülkelerin satranç federasyonlarını birbirine bağlar. Ayrıca uluslararası satranç turnuvalarının kurallarını belirler.

25- Bilgisayarların icadı sayesinde 20. yüzyılın sonlarında çok iyi bir şekilde satranç oynayan satranç programları piyasaya sürüldü. Hatta satranç programlarından bazıları dünya şampiyonları kadar usta bir seviyede satranç oynayabilmektedir.

26- Tarihte bilinen ilk basılı satranç kitabı 1497 yılında İspanyol satranççı Lucena tarafından kaleme alındı.

27- MS 3.-4. yüzyıllarda yaşamış Hint Hükümdarı 2. Chandragupta döneminde yazılmış olan Sanskritçe metinler satranç hakkındaki tarihte bilinen ilk yazılı belgelerdir. Bu Sanskritçe metinlerde satrancın ismi ‘Çaturanga’ olarak geçer.

28- ‘Satrancın Gururu ve Kederi’ olarak anılan Paul Morphy satrançtaki ilk çocuk dehasıydı. Dokuz yaşındayken şehrin en iyi oyuncularından biri olarak kabul edildi. 12 yaşına geldiğinde ise New Orleans’taki güçlü oyunculara karşı galibiyet kazandı.

29- En genç satranç ustası 11 yaşındaki Jordy Mont-Reynaud’du. En yaşlı olanı ise 74 yaşındaki Oscar Shapiro’ydu.

30- Ken Thompson ve Joe Condon tarafından yaratılan BELLE 1983 yılında ABD Satranç Ustası unvanını elde eden ilk bilgisayardı.

31- Satranç960’ta taşların açılıştaki dizilişleri rastgele belirlenir. Bu sayede açılış hamlelerinin ezberlenmesinin önüne geçilir.

32- Özel olarak tasarlanmış satranç saatleri ilk olarak 1883 yılında kullanılmaya başlandı.

33- Dünyanın en iyi satranç oyuncularından bazıları 2. Dünya Savaşı sırasında kod kırıcı olarak görev aldı.

34- Hindistan’da başlangıçta satranç ‘Kralların Oyunu’ olarak biliniyordu.